Zilliqa (ZIL) nedir? Zilliqa teknik özellikleri

Yayınlanma: 13-02-2025 16:50 Son güncellenme: 13.02.2025 - 17:04

Günümüzde blok zinciri teknolojilerinin giderek yaygınlaşmasıyla birlikte, ölçeklenebilirlik, işlem hızı ve güvenlik gibi konular kritik önem taşımaya başladı. Mevcut blok zinciri platformlarının çoğu, merkeziyetsiz yapıyı korurken yüksek işlem kapasitesine ulaşmakta zorlanıyor. Zilliqa (ZIL), bu sorunları çözmek için geliştirilmiş, sharding (parçalama) teknolojisini benimseyen ve ölçeklenebilir bir blok zinciri sunmayı amaçlayan yenilikçi bir platformdur.

Zilliqa, 2017 yılında Singapur Ulusal Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı tarafından geliştirilmeye başlanmış ve 2019 yılında ana ağı (mainnet) devreye alınmıştır. Ethereum gibi genel amaçlı blok zincirlerine alternatif olarak tasarlanan Zilliqa, işlem hacmini artırmak için sharding tabanlı ilk halka açık blok zinciri olma özelliğini taşır. Geleneksel blok zincirleri, tüm düğümlerin (node) her işlemi doğrulaması nedeniyle yavaş çalışırken, Zilliqa’nın yenilikçi mimarisi sayesinde ağ ne kadar büyürse işlem kapasitesi de aynı oranda artar.

Blok zincirinde işlem doğrulama süreci genellikle hız ve güvenlik arasında bir denge gerektirir. Bitcoin’in ölçeklenebilirlik sorunu ve Ethereum’un yüksek işlem ücretleri düşünüldüğünde, Zilliqa’nın sunduğu çözüm blok zinciri dünyasında büyük bir yenilik olarak değerlendirilebilir.

Zilliqa’nın teknik mimarisi ve sharding teknolojisi

Ölçeklenebilirlik blok zincirlerinde en büyük teknik zorluklardan biridir. Bitcoin ve Ethereum gibi geleneksel blok zincirlerinde, işlemler ağdaki tüm düğümler tarafından doğrulandığı için yoğunluk arttıkça ağın verimi düşer. Zilliqa, bu sorunu sharding teknolojisini kullanarak çözer.

Sharding, ağı daha küçük ve bağımsız gruplara (shardlara) bölerek her bir parçanın paralel olarak çalışmasını sağlar. Zilliqa’nın sharding mekanizması, işlem kapasitesini önemli ölçüde artırır ve saniyede binlerce işlem gerçekleştirme potansiyeline sahiptir.

Zilliqa’nın sharding mekanizması iki temel bileşenden oluşur:

• Transaction Sharding: İşlemler farklı shardlara bölünerek paralel yürütülür. Her shard, belirli bir işlem grubundan sorumludur ve bunları bağımsız olarak işler.
• Network Sharding: Ağdaki düğümler belirli shardlara ayrılır ve her biri yalnızca belirlenen işlemleri işler. Böylece tüm ağın aynı işlemleri doğrulamasına gerek kalmaz.

Bu model, işlem hızını artırırken enerji tüketimini de minimize eder. Sharding’in getirdiği avantajlar sayesinde, Zilliqa’nın teorik olarak ağa daha fazla düğüm eklendikçe işlem kapasitesini artırabilmesi mümkündür.

Konsensüs mekanizması: Pratik Bizans Hata Toleransı (pBFT)

Blok zincirlerinde işlemlerin doğrulanması ve güvenliğinin sağlanması için kullanılan konsensüs mekanizması büyük önem taşır. Zilliqa, Pratik Bizans Hata Toleransı (pBFT) modelini benimseyerek geleneksel PoW veya PoS sistemlerine kıyasla daha hızlı ve enerji verimli bir yaklaşım sunar.

Zilliqa’nın konsensüs mekanizması iki aşamalı bir yapıya sahiptir. İlk olarak, düğümler Proof-of-Work (PoW) aşamasını geçerek ağa katılım hakkı kazanır. PoW süreci burada yalnızca Sybil saldırılarını önlemek için kullanılır ve madencilik yapmak için gereken enerji tüketimi Ethereum veya Bitcoin kadar yüksek değildir.

Ardından, her shard kendi içinde pBFT kullanarak işlemleri onaylar. pBFT, birden fazla düğümün katılımını gerektirdiği için ağın güvenliğini artırır. Geleneksel PoW sistemlerinde işlem onaylama süreleri uzun olabilirken, pBFT mekanizması ile işlemler çok daha hızlı tamamlanır. Ayrıca, enerji verimliliği açısından da büyük avantaj sağlar.

Zilliqa’nın akıllı kontrat dili: Scilla

Ethereum gibi blok zincirleri akıllı kontratlar için Solidity programlama dilini kullanırken, Zilliqa kendi geliştirdiği Scilla (Smart Contract Intermediate-Level Language) adlı dili tercih etmektedir. Scilla, özellikle güvenlik açıklarını minimize etmek için tasarlanmıştır ve bu yönüyle Solidity’den ayrılır.

Scilla’nın en büyük avantajlarından biri, formel doğrulama (formal verification) desteği sunmasıdır. Geleneksel akıllı kontratlar, kötü niyetli saldırılara açık olabilirken, Scilla’nın yapısı, kodun matematiksel olarak doğrulanmasına imkan tanır. Ayrıca, Scilla Turing tamamlanmamış bir dildir, yani bilinmeyen veya sonsuz döngülerle akıllı kontratların çalışmasını engelleyerek hata riskini azaltır.

Bu özellikler, özellikle DeFi ve finansal akıllı kontratlar için Zilliqa’yı güvenilir bir platform haline getirir.

Zilliqa’nın token ekonomisi ve staking mekanizması

Zilliqa ekosisteminin yerel token’ı ZIL’dir ve farklı kullanım alanlarına sahiptir. ZIL, ağdaki işlem ücretlerinin ödenmesi, akıllı kontrat işlemlerinin gerçekleştirilmesi ve staking sürecine katılım gibi amaçlarla kullanılır.

Zilliqa, delegasyon tabanlı bir staking modeli sunar. Kullanıcılar, belirli düğümlere (validator) ZIL tokenlarını stake ederek pasif gelir elde edebilirler. Staking mekanizması, ağı güvence altına almak ve ağın merkeziyetsiz yapısını korumak için kritik bir bileşen olarak işlev görür.

Zilliqa’nın gerçek dünya Uygulamaları ve kullanım senaryoları

Zilliqa, yüksek işlem kapasitesi ve düşük işlem maliyetleri sayesinde birçok farklı alanda kullanılmaktadır. DeFi, NFT ve kurumsal uygulamalar, platformun en fazla ilgi gördüğü alanlar arasında yer almaktadır.

Merkeziyetsiz finans (DeFi) dünyasında, ZilSwap ve XCAD Network gibi platformlar, Zilliqa’nın ölçeklenebilir ve güvenli yapısından yararlanmaktadır. NFT ekosisteminde ise Mintable gibi projeler Zilliqa ağı üzerinde çalışarak sanatçılar ve içerik üreticileri için daha düşük maliyetli bir alternatif sunmaktadır.

Kurumsal uygulamalar açısından bakıldığında, Zilliqa’nın yüksek işlem kapasitesi ve hızlı işlem onayları, büyük veri işleme ve finansal hizmetler için cazip hale gelmesini sağlar.

Zilliqa’nın avantajları ve karşılaştığı zorluklar

Zilliqa, sunduğu yüksek ölçeklenebilirlik, enerji verimli konsensüs mekanizması ve güvenli akıllı kontrat dili ile birçok avantaj sağlar. Ancak, ekosistemin genişlemesi ve benimsenmesi konusunda bazı zorluklar da mevcuttur.

Öne çıkan avantajları arasında saniyede binlerce işlem gerçekleştirebilmesi, düşük işlem ücretleri ve güvenli akıllı kontrat altyapısı bulunurken, karşılaştığı en büyük zorluklardan biri, geliştirici ekosisteminin Ethereum kadar geniş olmamasıdır. Ayrıca, pBFT modeli nedeniyle tam merkeziyetsizlik konusunda bazı tartışmalar devam etmektedir.

Zilliqa, blok zinciri alanındaki ölçeklenebilirlik sorunlarını çözmeye yönelik önemli bir adım atmış olsa da, rekabetin yoğun olduğu bu alanda gelecekte nasıl bir konumda olacağı merak konusudur.

Yazar Hasan Hüseyin Lif hakkında :

Ekonomi, blockchain ve kripto para alanlarında uzmanlaşmış bir yazar olarak, dijital finans dünyasındaki yenilikleri yakından takip etmekteyim. Üç yılı aşkın bir süredir KoinFinans bünyesinde kripto para piyasasına ilişkin güncel haberler, analizler ve sektörel gelişmeler üzerine içerikler üretmekteyim. Blockchain teknolojisinin ekonomik yapılar üzerindeki etkilerini, DeFi, NFT'ler ve merkez bankası dijital paraları gibi yenilikçi alanları kapsayan derinlemesine analizler sunarak sektördeki dönüşümleri değerlendirmekteyim.