Yan zincir (Side-chain) nedir?

Blockchain dünyası hızla gelişiyor ve bu süreçte Ethereum gibi köklü ağlar, artan kullanıcı ilgisi nedeniyle kapasite sorunlarıyla karşılaşıyor. Bu durum, kullanıcıları daha hızlı, uygun maliyetli ve ölçeklenebilir çözümler aramaya yöneltiyor. İşte tam bu noktada, yan zincirler (side-chains) devreye giriyor. Peki, yan zincirler tam olarak nedir ve nasıl çalışırlar?

Yan zincir (Side-chain) nedir?

Yan zincir, adından da anlaşılacağı gibi, ana blockchain ağına (mainchain) paralel olarak çalışan ve iki yönlü bir köprü aracılığıyla bağlanan ikincil bir blockchain ağıdır. İlk olarak Dr. Adam Back’in “Sabitlenmiş Yan Zincirlerle Blockchain Yeniliklerinin Etkinleştirilmesi” adlı makalesinde teorik olarak ele alınan bu kavram, dijital varlıkların ana zincir ile yan zincir arasında transfer edilmesini mümkün kılar.

Yan zincirler, ana zincirin trafiğini azaltmak, işlem ücretlerini düşürmek ve yeni blockchain uygulamalarını test etmek için önemli bir aracıdır. Bağımsız çalışma yetenekleri sayesinde farklı fikir birliği mekanizmalarını uygulayabilir, böylece inovasyona ve çeşitliliğe olanak tanır.

Yan zincirlerin teknik mekanizması

Yan zincirlerin çalışma prensibi, teknik olarak birkaç temel bileşen üzerine kuruludur. Her bir bileşen, ana zincir ile yan zincir arasında bağımsız ancak entegre bir yapı oluşturur.

1. Çift yönlü bağlantı mekanizması

Çift yönlü bağlantı, ana zincir ve yan zincir arasındaki veri ve varlık transferini sağlayan temel bir mekanizmadır. Bu mekanizma, genellikle dijital varlıkların ana zincirde kilitlenmesi ve yan zincirde eşdeğer miktarın serbest bırakılması şeklinde işler. Bu süreç, varlıkların gerçekte ana zinciri terk etmeden hareket etmesine olanak tanır. Örneğin, bir kullanıcı Bitcoin ana zincirinden Liquid Network yan zincirine Bitcoin transfer etmek isterse, ana zincirde Bitcoin kilitlenir ve yan zincirde aynı miktarda Bitcoin temsil eden bir varlık oluşturulur.

2. Akıllı sözleşmeler

Akıllı sözleşmeler, yan zincir ile ana zincir arasındaki transferlerin doğrulanması ve yönetilmesinde kritik bir rol oynar. Bu sözleşmeler, dijital varlıkların her iki zincirde de doğru şekilde yönetildiğinden emin olmak için kullanılır. Akıllı sözleşmeler aynı zamanda şeffaflık ve güvenlik sağlayarak, taraflar arasındaki dolandırıcılık risklerini minimuma indirir. Örneğin, Ethereum ağında geliştirilen bir yan zincir olan Polygon, akıllı sözleşmeler aracılığıyla Ethereum ana ağına bağlılığını korurken hızlı ve düşük maliyetli işlemler sağlar.

3. Fikir birliği mekanizmaları

Yan zincirlerin kendi fikir birliği mekanizmaları vardır ve bu, onların ana zincirden bağımsız çalışmasını sağlar. Örneğin, Loom Network gibi yan zincirler, Delegated Proof-of-Stake (DPoS) gibi mekanizmalar kullanarak daha hızlı ve verimli işlemler sunar. Bu bağımsızlık, yan zincirlerin özel olarak tasarlanmış çözümler sunmasına olanak tanırken, aynı zamanda farklı konsensüs yöntemlerinin denenmesini mümkün kılar. Ancak, kendi fikir birliği mekanizmalarını kullanmaları, güvenlik risklerini beraberinde getirebilir.

Yan zincirler katman-2 uygulaması mıdır?

Yan zincirler ve katman-2 çözümleri, blockchain ekosisteminin ölçeklenebilirlik ve verimlilik sorunlarını çözmek için geliştirilmiştir. Ancak her iki yaklaşım arasında belirgin farklar bulunmaktadır. Bu farkları aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:

Yan zincirlerin faydaları

Yan zincirler, blockchain teknolojisinin ölçeklenebilirlik ve kullanım kolaylığı gibi temel sorunlarına çözüm getirmek amacıyla geliştirilmiştir. Aşağıda, bu zincirlerin sağladığı temel avantajlar detaylandırılmıştır:

• Ölçeklenebilirlik: Yan zincirler, ana zincirin işlem kapasitesini artırarak ölçeklenebilirlik sorunlarını çözmede kritik bir rol oynar. Bu zincirler, yüksek işlem hacmini ana zincirden çekerek ana ağ üzerindeki tıkanıklığı azaltır. Bu durum, ana zincirin daha hızlı çalışmasını ve daha düşük gas ücretleriyle işlem yapılmasını sağlar.
• Deneysellik ve esneklik: Blockchain ağlarının büyümesiyle birlikte yeni protokollerin veya uygulamaların test edilmesi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Yan zincirler bu konuda büyük avantaj sağlar. Örneğin, yeni fikirlerin ana zinciri etkilemeden test edilmesine olanak tanır. Bu, ana zincirin güvenliğini riske atmadan inovasyonu teşvik eder.
• Çeşitlendirme ve Ekosistem Genişlemesi: Yan zincirler, farklı blockchain ağları arasında iletişim kurarak ekosistemi genişletir. Ayrıca yan zincirler, ana zincirin desteklemediği token türlerini veya standartları destekleyebilir.

Yan zincirlerin riskleri

Her teknolojide olduğu gibi, yan zincirlerin de bazı dezavantajları bulunmaktadır:

• Güvenlik Riskleri: Yan zincirlerin genellikle daha küçük doğrulayıcı veya madenci havuzlarına sahip olması, %51 saldırılarına açık hale gelmelerine neden olabilir. Öte yandan yan zincirler, çift yönlü köprüler aracılığıyla ana zincire bağlanır. Bu köprülerin zayıf güvenlik mekanizmalarına sahip olması durumunda, saldırganların zincirler arası varlık transferlerini hedef alması mümkün olabilir.
• Merkeziyet Riski: Daha küçük doğrulayıcı havuzları, zaman içinde yan zincirlerin merkezi hale gelmesine yol açabilir. Bu da merkezi olmayan blockchain ağlarının çalışma prensibine aykırıdır.
• Ekosistem Parçalanması: Bağımsız yapıları nedeniyle farklı standartlarda token’lar geliştirilmesi, uyumluluk sorunlarına ve karmaşıklığa neden olabilir.

Blockchain teknolojisinin ölçeklenebilirlik, maliyet ve hız gibi temel sorunlarını çözme potansiyeline sahip olan yan zincirler, geleceğin merkezi olmayan uygulamaları için kritik bir rol oynayacaktır. Ancak güvenlik ve merkeziyetçilik konularında sağlanacak iyileştirmeler, bu teknolojinin adaptasyonu için belirleyici olacaktır.

Yan zincirler, inovasyonun kapılarını aralarken blockchain dünyasına esneklik ve çeşitlilik kazandırmaya devam ediyor.

Canlı piyasa verilerine buradan ulaşabilirsiniz.

Yazar Şerife Pekdoğru hakkında :

2019 yılında yaptığım yatırımla kripto sektörüne girdim. Aynı yıl blockchain teknolojisi hakkında yazmaya başladım ve şu anda KoinFinans’ta yazar olarak görev alıyorum. Kripto paralara ilişkin yasal düzenlemer takip ettiğim konuların başında geliyor.