Katman 2 (layer-2) nedir?

Blok zinciri (blockchain) teknolojisi, ilk olarak Bitcoin ile hayatımıza girdiğinde, merkeziyetsizlik, güvenlik ve şeffaflık gibi temel değerlerle öne çıkıyordu. Ancak, büyüyen kullanıcı kitlesi ve artan işlem talepleri, bu teknolojinin ölçeklenebilirlik sınırlarını gözler önüne serdi. Özellikle, Bitcoin ve Ethereum gibi popüler Katman 1 (Layer 1) blok zincirleri, işlem başına düşen yüksek maliyetler ve düşük hız nedeniyle geniş çapta benimsenmekte zorluklar yaşamaya başladı.

Ölçeklenebilirlik, bir ağın performansını artırırken aynı zamanda merkeziyetsizlikten ve güvenlikten ödün vermeden daha fazla işlemi işleyebilme kapasitesini ifade eder. Ancak Katman 1 blok zincirlerinin doğası gereği bu üç unsurun aynı anda optimize edilmesi güçtür. Bu duruma “Blockchain Trilemma” adı verilir. İşte tam bu noktada, Katman 2 (Layer 2) çözümleri sahneye çıkarak blok zincir ekosisteminin sınırlarını genişletir.

Bu yazımıda, Katman 2’nin temellerini ve neden önemli olduğunu inceleyeceğiz.

Katman 2 Ağı Nedir?

Katman 2, temel bir Katman 1 blok zincirinin üzerine inşa edilen ve onun güvenlik protokollerini kullanan, zincir dışı işlemlerle çalışan bir çözüm katmanıdır. Bir bakıma, Katman 1 ağının yükünü azaltan bir “destek katmanı” olarak düşünülebilir.

Katman 2’nin Özellikleri:

• Katman 1 blok zinciri ile paralel çalışır.
• İşlem yükünü azaltarak ana ağın ölçeklenebilirlik sorunlarını çözer.
• Daha hızlı ve düşük maliyetli işlemler sunar.
• Ana zincirle entegre çalışarak güvenliği korur.

Katman 2 Ağları Neden Önemlidir?

Katman 2 çözümleri, kripto para birimi ortamında çok önemli bir rol oynamaktadır.

Katman 2 protokolleri, blok zincir işlemlerinin ve süreçlerinin katman 1’den (ana zincir) bağımsız olarak gerçekleşebildiği ikincil bir çerçeve oluşturur. Bu nedenle bu tekniklere “zincir dışı” ölçeklendirme çözümleri de denilebilir. Zincir dışı çözümleri kullanmanın temel avantajlarından biri, ikinci katmanın ekstra katman olarak eklenmesi nedeniyle ana zincirin herhangi bir yapısal değişikliğe gitmesine gerek olmamasıdır. Bu nedenle Katman 2 çözümleri, ağ güvenliğinden ödün vermeden yüksek verim elde etme potansiyeline sahiptir.

Yani ana zincirin yapacağı işin büyük bir kısmı ikinci katmana taşınabilmektedir. Yani ana zincir (Katman 1) güvenliği sağlarken, ikinci katman saniyede yüzlerce, hatta binlerce işlemi gerçekleştirebilen yüksek verim sunar.

Özetle blok zinciri ağları, hız ve maliyet açısından büyük zorluklarla karşı karşıya kaldığında, Katman 2 çözümleri bu sorunlara yenilikçi yaklaşımlar sunar.

Katman 2 Çözümleri Nasıl Çalışır?

Katman 2 protokolleri, ana zincir üzerindeki işlemleri bir nevi “dışa devrederek” çalışır. İşlemler bağımsız bir yan ağda gerçekleştirilir ve yalnızca sonuçlar ana zincire kaydedilir. Bu yöntem, zincir üzerindeki veri yoğunluğunu azaltır ve işlem süresini kısaltır.

Katman 2 Ölçeklendirme Çözümü Türleri

Rollup’lar

İşlem yürütmeleri Katman 1 dışında gerçekleşir. Ancak işlem verileri, Katman 1’e gönderilerek güvenlik ve değişmezlik sağlanır. Rollup’lar kendi içerisinde optimistic rollup’lar ve zero knowledge (sıfır bilgi) rollup’lar şeklinde ikiye ayrılmaktadır.

Sidechains (Yan Zincirler)

Ana zincirle iletişim kuran, ancak bağımsız bir doğrulayıcı setine sahip olan ağlardır.

State Channels (Durum Kanalları)

State Channels ya da Durum Kanalları, katılımcıların zincir dışında hızlı ve özgürce işlem yapmalarını sağlamak için çoklu imza yapısına sahip sözleşmelerini kullanır ve ardından işlemin kesinliğini ana zincire iletir. Yani iki taraf arasında doğrudan ve zincir dışı işlem yapılmasını sağlayan bir sistemdir.

Katman 2 Ne İşe Yarar?

Katman 2 çözümleri, ana ağın merkeziyetsizlik, veri kullanılabilirliği ve güvenlik gibi önemli yönlere odaklanmasına izin vererek kullanıcı deneyimini geliştirerek onları kripto para birimi endüstrisinin büyümesinde ve ilerlemesinde etkili kılar.

Katman-2 ölçeklendirme çözümlerinin temel avantajları şöyle sıralanabilir:

• dApp’lerin ve DeFi Büyümesini Sağlamak: Katman 2 protokolleri, merkezi olmayan uygulamaları (dApp’ler) ve DeFi platformlarını yalnızca daha uygun fiyatlı hale getirmekle kalmıyor, aynı zamanda kullanımı daha hızlı ve sorunsuz hale getirerek bir olasılıklar dünyasının önünü açıyor.
• Kullanıcılar ve Yatırımcılar için Kârlılığı Artırmak: Yatırımcılar ve yatırımcılar, özellikle getiri çiftçiliği ve alım satım gibi DeFi faaliyetlerinde önemli ölçüde azalan işlem ücretlerinin meyvelerini alıyor ve bu da kârlılıklarını doğrudan artırıyor.
• Kitlesel Benimseme Yolunu Açmak: Katman-2 ağları, ana akım blok zincirinin benimsenmesi için temel katalizörlerdir. Katman 2 ölçeklendirme çözümleri, bu teknolojinin daha erişilebilir ve kullanıcı dostu hale getirerek, oyundan tedarik zinciri yönetimine kadar finansın ötesindeki çeşitli endüstrilere doğru genişlemesini sağlıyor.

Katman 2 çözümleri günümüzün kripto para birimi ortamında yaygın olarak kullanılmaktadır ve blok zinciri teknolojisi gelişmeye devam ettikçe önemleri de artacaktır. Daha ölçeklenebilir, verimli ve uygun maliyetli bir blok zincir ekosisteminin önünü açıyorlar.

Katman 2 Coin’leri Hangileri?

Blok zinciri ölçeklenebilirliği ve verimliliğinde son noktayı temsil eden en iyi Katman 2 protokollerinden bazıları şunlardır:

1. Arbitrum 

Optimistic Rollup’lar üzerine inşa edilen Arbitrum, yüksek verime sahiptir, işlemleri Ethereum’un ana ağından 10 kata kadar daha hızlı gerçekleştirir ve gas maliyetlerini %95’e kadar azaltır. Arbitrum, tanıdık araçlar ve kolaylaştırılmış dağıtım süreçleriyle geliştirici dostu bir ortam sağlar.

Yerel token ARB, işlem ücretleri, staking ve ağ yönetimi için kullanılır. Tüm Katman 2’ler gibi Arbitrum’un güvenliği de Ethereum ana ağına bağlıdır. Ancak güçlü bir geliştirme ekibi ve aktif topluluğuyla Arbitrum sürekli gelişiyor ve genişliyor ve kendisini L2 yarışında önemli bir rakip olarak konumlandırıyor.

2. Mantle 

Mantle, Ethereum blok zincirinin üzerine inşa edilmiş bir Katman 2 ölçeklendirme çözümüdür. Optimistci rollup teknolojisini kullanan Mantle, Ethereum’dan daha düşük maliyetle ve daha yüksek verimle işlemleri gerçekleştirebilir. Aynı zamanda Ethereum Sanal Makinesi (EVM) uyumludur; bu, bugün Ethereum’daki merkezi olmayan uygulamaların (DApp’ler), ana ağda başlatıldığında Mantle’da kolayca konuşlandırılabileceği anlamına gelir.

3. Immutable X (IMX) 

Immutable X, oyuncular ve geliştiriciler için Web3 deneyimini geliştirmek amacıyla ölçeklenebilirlik, uygun fiyat ve güvenlik sunan, oyun oynamak için tasarlanmış özel bir Katman 2 ağıdır. Ethereum ana ağ temeli aracılığıyla güçlü güvenliği korurken, neredeyse anında işlemlerle ve minimum ücretlerle sıfır bilgi rollup’lardan yararlanır.

4. Optimism 

Optimistic rollup’lardan yararlanan Optimism, ölçeklenebilirlik sorunları olmadan Ethereum’un güvenliğini ve güvenilirliğini sağlar. İşlemleri Ethereum’un ana ağından 26 kata kadar daha hızlı gerçekleştirir ve gas maliyetlerini %90’a kadar azaltır.

Optimism, kendi kendini yöneten bir topluluk olmaya kararlıdır ve giderek artan sayıda DeFi protokolüne, NFT pazarına ve DAO’ya ev sahipliği yapmaktadır. Tanıdık araçlar ve iş birliğine dayalı bir toplulukla geliştirici dostu bir ortam sunar. Yerel token OP, işlem ücretleri, staking ve ağ yönetimi için kullanılır. Optimism sürekli olarak teknolojisini geliştiriyor ve ekosistemini genişletiyor ve kendisini Katman 2 alanında lider olarak konumlandırıyor.

Canlı piyasa verilerine buradan ulaşabilirsiniz.

Yazar Şerife Pekdoğru hakkında :

2019 yılında yaptığım yatırımla kripto sektörüne girdim. Aynı yıl blockchain teknolojisi hakkında yazmaya başladım ve şu anda KoinFinans’ta yazar olarak görev alıyorum. Kripto paralara ilişkin yasal düzenlemer takip ettiğim konuların başında geliyor.