Çatallanma (fork) nedir? Soft fork ve hard fork farkları neler?

Fork (çatallanma), blockchain dünyasında hem teknik yeniliklerin hem de topluluk içi fikir ayrılıklarının sonucunda ortaya çıkan, ağların gelişimine yön veren kritik bir süreçtir. Çatallanma sayesinde blockchain protokolleri yeni özellikler kazanır, hatalar düzeltilir ve hatta bazen tamamen yeni zincirler (chain) oluşturulur. Bu makalede, yatırımcıların sıkça karşılaştığı ve önem taşıyan fork (çatallanma) kavramını detaylı bir şekilde ele alacağız.

Blockchain’de fork (çatallanma) nedir?

Fork, Türkçe karşılığıyla “çatallanma,” bir blockchain ağının mevcut kurallarından saparak iki ayrı zincir halinde gelişmesi sürecini ifade eder. Bu süreçte bir blockchain, mevcut veri tabanının kopyalanmasıyla iki farklı zincir oluşturur. Çatallanma, ağ üzerindeki sorunları çözmek, sistem performansını artırmak ya da daha temel fikir ayrılıklarını gidermek için yapılabilir.

Fork kavramını daha iyi anlamak için iki temel noktaya dikkat etmek gerekir. Öncelikle çatallanma süreci bazen ağın yapısında derin teknik değişikliklere yol açabilir. İkinci olarak bu değişiklikler sonucunda ya mevcut zincir üzerinde yeni kurallar uygulanır ya da tamamen farklı bir zincir ve yeni bir kripto para birimi ortaya çıkar.

Fork genellikle şu nedenlerle gerçekleştirilir:

• Teknik iyileştirme ihtiyacı: Sistem hatalarını düzeltmek veya yeni özellikler eklemek için.
• Topluluk içi fikir ayrılıkları: Geliştiriciler veya kullanıcılar arasındaki çatışmaların sonucunda.
• Ölçeklenebilirlik sorunları: Ağın artan kullanıcı taleplerini karşılayamaması durumunda.

Örneğin, Bitcoin’den ayrılarak oluşturulan Bitcoin Cash, topluluk içi bir fikir ayrılığının sonucudur. Bu ayrılık, Bitcoin ağına yönelik farklı bir vizyon ortaya koymuş ve yeni bir kripto para biriminin doğmasına neden olmuştur. Ancak her çatallanma yeni bir kripto para birimiyle sonuçlanmaz. Bazı durumlarda, yalnızca ağın kuralları güncellenir ve eski zincir tamamen devre dışı bırakılır.

Fork türleri

Çatallanma, blockchain teknolojisinde iki ana kategoriye ayrılır: Sert çatallar (hard fork) ve yumuşak çatallar (soft fork). Ayrıca, bu planlı çatallanmaların dışında rastlantısal veya geçici çatallanma gibi durumlar da yaşanabilir. Şimdi bu türleri ayrıntılı bir şekilde inceleyelim.

1. Sert Çatallar (Hard Fork)

Sert çatallar, blockchain ağında geriye dönük uyumluluğu tamamen bozan büyük çaplı değişikliklerdir. Yeni kurallar, mevcut zincirden radikal bir sapma gerektirir ve bu da ağın ikiye ayrılmasına yol açabilir. Sert çatalların birkaç temel özelliği vardır:

• Uyumluluk sorunu: Eski yazılımı kullanan düğümler yeni işlemleri geçersiz olarak algılar.
• Yeni bir zincir: Çoğunlukla, çatallanmadan sonra eski zincir ve yeni zincir birbirinden bağımsız bir şekilde çalışmaya devam eder.
• Kripto para bölünmesi: Sert çatallar genellikle yeni bir kripto para biriminin doğmasına neden olur.

Sert çatallara örnek olarak Bitcoin Cash ve Ethereum Classic verilebilir. Sert çatallar her zaman yeni bir kripto para yaratmaz. Örneğin, Ethereum’un İstanbul Sert Çatallanması sonucunda mevcut ağ güncellenmiş, ancak ikinci bir kripto para birimi ortaya çıkmamıştır. Tüm kullanıcılar yeni zincire geçiş yapmış ve Ethereum, yoluna güncellenmiş ağ kurallarıyla devam etmiştir.

2. Yumuşak Çatallar (Soft Fork)

Yumuşak çatallar, blockchain ağında yapılan ve geriye dönük uyumluluğu koruyan değişikliklerdir. Bu tür çatallanmalarda ağ ikiye bölünmez; tüm düğümler yeni kurallara uydukları sürece mevcut zincir üzerinde çalışmaya devam edebilirler. Yumuşak çatallanmanın temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Uyumluluk korunur: Eski düğümler, yeni blokları geçerli olarak tanımaya devam eder.
• Yeni özellikler eklenir: Mevcut kurallar sıkılaştırılır veya yeni işlem türleri eklenir.
• Ağ bütünlüğü: Blockchain ağında kalıcı bir bölünme yaşanmaz.

Soft fork’ların başarılı olabilmesi için ağdaki madencilerin veya doğrulayıcıların çoğunluğunun yeni kuralları kabul etmesi gerekir. Yeterli destek olmazsa yumuşak çatallar başarısız olabilir ve eski kurallar geçerliliğini korur.

Hard fork ve soft fork arasındaki farkları şu şekilde özetleyebiliriz:

3. Geçici veya Kazara Çatallar

Blockchain ağlarında her çatallanma planlı bir şekilde gerçekleşmez. Bazı durumlarda, tamamen rastlantısal olaylar sonucunda geçici çatallanma yaşanabilir. Örneğin: iki madencinin aynı anda bir blok çıkarması, ağda kısa süreli bir bölünmeye neden olabilir. Ağdaki düğümlerden biri diğerini tercih ederek bu bölünmeyi çözer ve kazanan zincir yoluna devam eder.

Bu tür çatallanmalar, blockchain ağlarının merkezi olmayan yapısından kaynaklanır ve genellikle kalıcı bir etki yaratmaz.

Fork sürecine hazırlık: Neler yapmalısınız?

Fork (çatallanma) süreci, hem teknik hem de finansal açıdan dikkatli bir hazırlık gerektirir. Bu süreçte kullanıcılar, hem yeni fırsatları değerlendirmek hem de olası riskleri en aza indirmek için şu adımları takip etmelidir:

1. Gelişmeleri Takip Edin:

Blockchain projelerinde çatallanma genellikle önceden duyurulur. Proje ekiplerinin açıklamalarını, topluluk tartışmalarını ve teknik belgeleri takip ederek yaklaşan çatallanma hakkında bilgi sahibi olun. Çatallanmanın getireceği değişiklikler ve yeni ağın özellikleri ve mevcut zincir üzerindeki etkileri, çatallanma sonrası doğru kararlar almanızı sağlar.

2. Cüzdan Uyumluluğunu Kontrol Edin:

Çatallanma sırasında kullandığınız kripto cüzdanının hem orijinal hem de yeni zinciri desteklediğinden emin olun. Bazı cüzdanlar, çatallanma sonrası yeni zincirden elde edilen kripto paralara erişim sağlayabilmeniz için özel araçlar sunar.

3. Güvenlik Önlemleri Alın

Fork süreçleri, dolandırıcılık girişimleri için uygun bir ortam yaratabilir. Bu dönemde dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

• Kimlik avı saldırılarına karşı dikkatli olun: Sadece güvenilir borsa ve cüzdanları kullanın.
• İşlem yapmaktan kaçının: Çatallanma öncesinde veya hemen sonrasında işlem yapmak, fonlarınızı riske atabilir.
• Borsaları değerlendirin: Tüm borsalar yeni zinciri desteklemeyebilir; bu nedenle fonlarınızı güvenli bir cüzdana çekmek mantıklı bir seçenek olabilir.

Sonuç olarak Fork (çatallanma), blockchain teknolojisinin esnekliğini ve gelişime açık yapısını ortaya koyan bir mekanizmadır. Bu süreç, ağların ölçeklenebilirliğini artırmak, hataları düzeltmek ve yeni özellikler kazandırmak için kritik bir rol oynar. Sert çatallar ve yumuşak çatallar gibi farklı türler, blockchain ekosistemine çeşitli fırsatlar sunar. Ancak bu süreçler sırasında bilinçli adımlar atmak, kullanıcıların hem risklerden korunmasını hem de yeni fırsatlardan faydalanmasını sağlar.

Canlı piyasa verilerine buradan ulaşabilirsiniz.

Yazar Şerife Pekdoğru hakkında :

2019 yılında yaptığım yatırımla kripto sektörüne girdim. Aynı yıl blockchain teknolojisi hakkında yazmaya başladım ve şu anda KoinFinans’ta yazar olarak görev alıyorum. Kripto paralara ilişkin yasal düzenlemer takip ettiğim konuların başında geliyor.