Bitcoin nasıl çalışır?

Yayınlanma: 16-04-2025 18:37

Bitcoin, herhangi bir merkezi yapıya ihtiyaç duymadan tamamen eşler arası çalışma prensibine dayanan bir dijital para birimidir. 2008 yılında kimliği belirsiz kişi veya kişilerce Satoshi Nakamoto takma adıyla “Bitcoin: Eşler Arası Elektronik Nakit Sistemi” bir teknik makalede tanıtılan Bitcoin, halka açık bir erişim yapısına sahip “blockchai” üzerinde kaydedilerek bir dijital defter prensibine dayanarak çalışmaktadır.

Bitcoin, geleneksel paralardan farklı olarak herhangi bir fiziki karşılığa sahip değildir. Benzeri bir şekilde farklı kaynaklar tarafından çıkarılan dijital para birimlerinden farklı olarak herhangi bir merkezi yapısı yoktur ve merkezi yapıya karşı anonim ve şeffaf bir dijital defter teknolojisi barındırır. Satoshi Nakamoto arz-talep dengesini de göz önünde bulundurarak token sayısı 21 milyon ile sınırlandırmış ve bunun ağın temel prensibi olduğunu belirterek değiştirilemez olduğunu belirtmiştir. Söz konusu 21 milyon token çalışma kanıtı (proof of work) sistemine dayalı olan bir madencilik sistemiyle “kazılırken (minting)”, geleneksel para birimlerine kıyasla bir merkezi basım mekanizması yoktur.

Blockchain nedir?

Bitcoin’de temelinde yer alan dijital defterlerin çalıştığı blockchain (blok zinciri), ağda yer alan bilgilerin halka açık bir şekilde değiştirilemez bir şekilde saklandığı veri kayıt sistemidir. Blockchain mekanizması verileri bloklar halinde toplar ve her blok kendisinden önceki bloğun bilgilerini barındırarak tasdik eden bir imza sistemiyle diğer bloklara aktarır. Merkeziyetsiz bir şekilde çalışan bu yapı, verilerin anonim bir şekilde takip edilmesine ve herhangi bir izinsiz müdahale yapılmasına karşın güvence altına alınmasına yardımcı olur. Bitcoin’in blockchain yapısı iş kanıtına dayalı bir yapıyla ilerler.

 Madencilik (mining) nedir?

Blockchain teknolojisinde tanıtılan ilk çalışma prensibi iş kanıtı adı verilen bir madencilik mekanizmasına dayanmaktadır. Madencilik, Bitcoin ağındaki işlemlerin doğrulanmasını ve doğrulama sürecinde ödül olarak yeni Bitcoin’lerin üretilmesini sağlayan bir süreçtir. Bu süreçte madenciler blockchain ağındaki karmaşık matematiksel problemleri çözer ve ağın işlevselliğini sağlar. Her blokta yer alan bilgiler merkeziyetsiz yapıda bulunan madenciler tarafından doğrulanır ve sonraki bloklara aktarılır. Bu süreçte belirli bir enerji harcayan madenci de ödül olarak BTC kazanır. Madencilik mekanizması ilk başta CPU’lar ile yani bilgisayar işlemciler ile yapılsa da zaman içerisine GPU yani grafik kartları ile yapılarak daha hızlı hale gelmiştir. Günümüzde büyük madencilik havuzlarını kontrol eden şirketler bu madencilik sürecine hâkim konumdadır.

Bitcoin’in güvenliği nasıl sağlanır?

Blockchain mekanizmasına dayalı Bitcoin, merkeziyetsiz ve halka açık şeffaf bir ağ sayesinde işleyişini dağıtık defterlerde devam ettirir. Her bir blok karmaşık ve saldırılara görece kapalı matematiksel işlemleri çözmekle meşgulken, aynı anda binlerce farklı donanım bu ağları denetler ve ağa sonradan eklenen bir blok veya blok satırı olmasına izin vermez. Geçmişte yapılan işlemler on binlerce farklı blokta on binlerce imza sonucu ağa eklenirken, geriye dönük olarak bu işlemleri değiştirmek mümkün değildir. Açık kaynaklı yapının takibi sayesinde olası bir değişiklik yine rastgele birisi tarafından tespit edilebilecektir.

Bitcoin nasıl gönderilir ve alınır?

Blockchain mekanizması sonucu elde edilen Bitcoin’ler madencilerin cüzdanlarına aktarılır ve alım-satım işlemlerine açık hale gelir. Satoshi Nakamoto ağı ve yapıyı genel olarak eşler arası bir yapıda sunsa da günümüzde bu yapı çok daha karmaşık borsa ve cüzdan ilişkisi barındırmaktadır. Her cüzdan kendine özgü bir anahtara sahipken, varlığı gönderecek kişiler bu adresi girdikten sonra gerekli BTC miktarını da girmelidir. Halka açık olan bu anahtar herhangi bir güvenlik riski getirmez ve cüzdana tek taraflı bir varlık transferini mümkün kılar. Ağ ile gönderilen varlıklar daha sonra özel anahtar ile imzalanarak kullanıcının cüzdanına yansır. Tüm bu süreçte varlıklar blockchain ağı tarafından doğrulanır ve dijital defterlere işlenir. Banka benzeri bir aracı kurum olmadığı için işlemler merkeziyetsiz yapıda ödül mekanizmasına da etki eden ücretler karşılığı gönderilir ve ücretler ağın yoğunluğuna bağlı olarak değişmektedir.

Bitcoin’in değerini ne belirler?

Bitcoin, alınıp-satılana kadar herhangi hiçbir değere sahip değildir. Örneğin Satoshi tarafından kazılan BTC’ler o dönem hiçbir değere sahip değilken varlığa olan talebin artması ve 21 milyon ile sınırlı olan arzın yavaş bir şekilde büyümesi ile karşılıklı güven ve değer hissiyatı da oluşmaktadır. Altın, gümüş ve hatta geleneksel paraların da değeri gibi genelde karşılıklı güvene ve beklentilere dayanır. Temelde herhangi geleneksel bir varlığa dayanmayan Bitcoin, günümüz para piyasasına oldukça entegre olduğundan dolayı küresel ekonomik gelişmelere de tepki vermektedir. Bu tepki doğal bir ilişkinin sonucu olmasa da yatırımcı duyarlılığını etkilediği için dolayı bir etki yaratmaktadır. Kullanıcıları ise 21 milyon ile sınırlı olan arzdan dolayı varlığın “dijital altın” olarak hareket ettiğine inanmaktadır.

Yazar Hasan Hüseyin Lif hakkında :

Ekonomi, blockchain ve kripto para alanlarında uzmanlaşmış bir yazar olarak, dijital finans dünyasındaki yenilikleri yakından takip etmekteyim. Üç yılı aşkın bir süredir KoinFinans bünyesinde kripto para piyasasına ilişkin güncel haberler, analizler ve sektörel gelişmeler üzerine içerikler üretmekteyim. Blockchain teknolojisinin ekonomik yapılar üzerindeki etkilerini, DeFi, NFT'ler ve merkez bankası dijital paraları gibi yenilikçi alanları kapsayan derinlemesine analizler sunarak sektördeki dönüşümleri değerlendirmekteyim.