Atomic Swap (Atomik Takas) nedir?

Son güncellenme : 28.10.2024 - 18:46

Atomic Swap (Atomik takas), farklı kripto varlıkların, merkezi bir piyasa veya aracıya ihtiyaç duyulmadan doğrudan iki kullanıcı arasında değişimini sağlayan bir akıllı sözleşme teknolojisidir.

Atomic Swap, takas sürecinde üçüncü tarafların varlığına ihtiyaç duymadan işlem yapan taraflara tam kontrol sağlamayı hedefleyen bir misyona sahiptir. Atomik takasın temel amacı, kullanıcıların işlemlerini tamamen merkeziyetsiz bir ortamda, aracı ya da düzenleyici bir kuruma gerek duymaksızın gerçekleştirebilmelerini sağlamaktır. Bu da esasında kripto para ve blockchain teknolojinin temelinde yatan arayış ve hedefe uygun olarak ilerlemektedir.

“Atom” terimi ilk olarak 2013 yılında Tier Nolan tarafından kullanılsa da, atomik takas teknolojisinin kökenleri daha da eskidir. Örneğin, 2012 yılında Daniel Larimer, P2PTradeX adlı güvenilir bir atomik takas teknolojisinin prototipini geliştirmiştir. “Atom” kavramı, işlemlerin bölünemez ve tek bir durum içinde kalması gerektiğini anlatan “atomik durum” kavramından türemiştir ve kripto varlık işlemlerinin güvenilirliğini ifade eder. Bu sayede, işlemler ya tamamen gerçekleşir ya da hiç gerçekleşmez, böylece taraflar işlem güvenliği açısından korunur.

Atomic Swap ve geleneksel takas arasındaki farklar

1. Merkeziyet ve aracılar

Kripto paralarını takas etmek isteyen kullanıcılar normal şartlarda geleneksel borsaları tercih ettiğinde bir merkezi de kullanmak zorunda kalırlar. Ancak Atomic Swap işlemleri bu türden bir merkeziyeti olan aracı kurumlara ihtiyaç duymaz.

2. Güvenlik

Kripto paralarda güvenliği ve kullanıcı memnuniyeti ön plana çıkaran kripto para borsaları olsa da gene de bir merkeze tam olarak güvenmek mümkün değildir. Atomic Swap, Hashed Timelock Contracts (HTLC) gibi akıllı sözleşmelerle her iki tarafın onayı olmadan işlem yapılmasını engelleyerek güvenliği arttıran teknik temellere sahiptir.

3. İşlem maliyetleri

Geleneksel aracılar işletme maliyetlerini ve kârlarını da hesaba katarak belirli bir işlem maliyeti uygulamak zorundadır. Atomic Swap ise direkt blockchain işlemler sunduğu için işlem maliyetlerini de düşürecek birtakım analitik temellere sahiptir.

4. Hız ve erişilebilirlik

Geleneksel işlemler, işlem hacmine ve aracı kurumların onay sürelerine bağlı olarak yavaş tamamlanabilir. Atomic Swap işlemleri ise doğrudan blokzincir üzerinden gerçekleştiği için daha hızlı ve erişimi daha kolaydır.

5. Kullanıcı kontrolü

Geleneksel takaslarda kullanıcılar, aracı kurumların belirlediği kurallara göre işlem yapar. Atomic Swap, işlemlerin doğrudan kullanıcılar arasında gerçekleşmesini sağladığı için kullanıcılara tam kontrol sunar.

6. Şeffaflık ve gizlilik

Atomic Swap işlemleri blokzincir üzerinde şeffaf bir şekilde gerçekleşir ve herkes tarafından doğrulanabilir. Geleneksel takaslar ise aracı kurumların kendi veritabanlarında kayıtlı olduğundan sınırlı erişim sağlar.

Atomic Swap yönteminin avantajları

Az önce saydığımız üzere Atomic Swap’ın merkeziyetsizlik, güvenlik, hız ve düşük maliyet gibi avantajları onu ön plana çıkaran en önemli detaylardan bazılarıdır. Atomic Swap’in hızlı ve uygun işlem maliyetleri dahi birçok trader tarafından tercih edilmesinin başlıca sebebidir.

Atomic Swap nasıl yapılır?

Atomic Swap, iki farklı kriptopara arasındaki takas işleminin blokzinciri üzerinden gerçekleştirilmesini sağlar. Akıllı kontrat üzerinden işleyen süreç, iki tarafın da onay vermesini zorunlu kılar. Bir örnek üzerinden süreci irdeleyelim:

• A kişisi, B kişisi ile varlıklarını takas etmek istiyor olsun. İki kullanıcının varlıklarının da farklı blokzincirlerde olduğunu varsayalım.
• A kişisi, göndermek istediği varlıklar için kendi blokzincirinde Hashed Timelock Contract (HTLC) adı verilen akıllı kontrat adresini oluşturur. Takas edilmek istenen varlıklar bu kontrata kilitlenir. Kontratın özel anahtarını (private key) temsil eden hash kodu, B kişisine iletilir.
• B kişisi bu hash koduyla tokenlerin kilitlendiğini doğrulayabilir. Doğrulayıp emin olduktan sonra, B kişisi A kişisinden aldığı hash koduyla kendi blokzincirinde yeni bir HTLC kontratı oluşturarak takas etmek istediği varlıkları bu kontrata kilitler.
• Artık iki kullanıcı da kendi ağlarında HTLC kontratlarına kripto varlıklarını kilitlemişlerdir. B kişisinin açtığı kontrat, A kişisinin verdiği hash koduyla açıldığı için A kişisi kendi özel anahtarıyla B kişisinin varlıklarını talep edebilir.
• Bu işlem sırasında A kişisinin kendi özel anahtarı ifşa olur. B kişisi, A kişisinin varlıklarını talep etmek için artık A’ya ait hash kodunun yanı sıra onun özel anahtarına da sahiptir.
• İki taraf da karşılıklı olarak özel anahtarı kullanıp varlıkları talep ederse, karşılıklı onay sağlanmış olur ve kontrat işlemeye başlar. Varlıkların transfer süreci bu şekilde tamamlanır.
• Taraflardan biri anahtarı kullanıp varlıkları talep etmesine rağmen diğer taraf talep etmezse işlem iptal olur. İki kullanıcının varlıkları da kendi cüzdanlarına iade edilir.

Atomic Swap uygulama alanları ve geleceği

Atomic Swap teknolojisi, merkeziyetsizlik ve güvenli işlemler sağlaması nedeniyle merkeziyetsiz finans (DeFi) projeleri ve kripto para ekosisteminde önemli bir yer edinmeye başlamıştır.

Özellikle merkeziyetsiz borsalar (DEX) için güvenli bir takas yöntemi sunarken, zincir dışı çözümlerle birlikte mikro ödemeler ve hızlı işlemler için ideal bir çözüm sağlar. Ayrıca, gizlilik arayan kullanıcılar için merkezi aracı olmaksızın doğrudan işlem olanağı sunar ve farklı blokzincirler arasında köprü görevi görerek varlıkların birlikte çalışabilirliğini destekler.

DeFi’ın büyümesiyle birlikte Atomic Swap’ın kullanımının daha fazla yaygınlaşacağı ve özellikle zincirler arası etkileşimi güçlendirerek kripto ekosisteminin büyümesine katkı sağlayacağı öngörülmektedir.

Atomic Swap ile merkeziyetsiz borsalar arasındaki farklar

Atomic Swap ve merkeziyetsiz borsalar (DEX), kullanıcıların kripto varlıklarını merkeziyetsiz bir şekilde takas etmelerini sağlasa da işleyiş açısından farklılık gösterir.

Atomic Swap, iki tarafın akıllı sözleşmelerle doğrudan ve aracısız olarak işlem yapmasını sağlarken, DEX platformları kullanıcıları likidite havuzları ve emir defterleri aracılığıyla bir araya getirir.

Atomic Swap işlemleri, üçüncü taraf müdahalesi olmadan doğrudan iki blokzincir arasında gerçekleşirken, DEX’ler genellikle yalnızca kendi ağlarındaki varlıkları destekler ve zincirler arası takas için ek çözümler gerektirebilir. Ayrıca, Atomic Swap, zincirler arası güvenli ve doğrudan takas imkanı sunarken DEX’ler, kullanıcıların geniş bir kitleye ulaşmasını kolaylaştırır.

Her kripto para atomic swap’ı destekler mi?

Hayır, Atomic Swap’ın gerçekleşebilmesi için iki kriptoparanın aynı hashing algoritmasını kullanması ve Atomic Swap’ı destekleyen teknik gereksinimlere sahip olması gerekir.

• Bitcoin (BTC)
• Litecoin (LTC)
• Decred (DCR)
• -omodo (KMD)
• Ethereum (ETH) – bazı uyumlu tokenleriyle, ancak ek köprü çözümleri gerekebilir.
• Bitcoin Cash (BCH)
• Zcash (ZEC)
• Dogecoin (DOGE)

Atomic Swap riskleri ve dikkat edilmesi gerekenler

Atomic Swap işlemlerinde, kullanıcılar özel anahtarları ifşa olabileceği için karşı tarafın güvenilirliği önemlidir. Ayrıca, her iki tarafın da belirli bir süre içinde işlemi tamamlaması gerektiğinden, zaman aşımı riski bulunmaktadır. Kullanıcıların işlem öncesinde hash kodu, süre sınırı ve blokzincir uyumluluğu gibi teknik detaylara dikkat etmeleri gerekir.

Yazar Hasan Hüseyin Lif hakkında :

Ekonomi, blockchain ve kripto para alanlarında uzmanlaşmış bir yazar olarak, dijital finans dünyasındaki yenilikleri yakından takip etmekteyim. Üç yılı aşkın bir süredir KoinFinans bünyesinde kripto para piyasasına ilişkin güncel haberler, analizler ve sektörel gelişmeler üzerine içerikler üretmekteyim. Blockchain teknolojisinin ekonomik yapılar üzerindeki etkilerini, DeFi, NFT'ler ve merkez bankası dijital paraları gibi yenilikçi alanları kapsayan derinlemesine analizler sunarak sektördeki dönüşümleri değerlendirmekteyim. Kripto ekonomisinin geleceğine yönelik öngörülerimle, okuyuculara bilgi aktarımını amaçlamakta ve sektöre katkı sağlamaktayım.