Arbitraj nedir? Kripto paralarda arbitraj nasıl yapılır?

Arbitraj, aynı varlığın farklı piyasalarda oluşan fiyat farklılıklarından yararlanarak kâr elde etme stratejisidir. Arbitraj, kripto para piyasası başta olmak üzere emtia, menkul kıymet, döviz gibi yatırım araçlarını piyasadaki fiyat farklılıklarından yararlanarak kâr etme işlemi olarak gerçekleştirilir. Trader, farklı alım-satım platformlarındaki varlıkları inceleyerek, kayda değer bir fiyat farkı oluşması halinde ilgili varlığı bir platformdan alıp, diğer platformdan satabilir. Teorik olarak kolay ve az risk içeren bu yöntem, özellikle yüksek volatiliteye sahip kripto paralarda hala uygulanmakta.

Arbitraj neden oluşur?

Arbitraj oluşmasının birçok nedeni olsa da genellikle hisse senedi gibi bir varlığın fiyatının sürekli olarak işlem görmesi ve farklı platformlarda farklı döviz, işlem hacmi vb. gibi detaylara bağlı olarak farklı fiyatlarda olabilmesidir.

Kripto para piyasasında arbitraj

Kripto para piyasalarında arbitraj, yatırımcıların bir dijital varlığın farklı piyasalarda ya da borsalarda oluşan fiyat farklılıklarını değerlendirerek kazanç sağlamasını amaçlayan bir stratejidir. Basitçe açıklamak gerekirse, bir borsadan daha düşük fiyata alınan kripto paranın, fiyatının daha yüksek olduğu başka bir borsada hızlıca satılması prensibine dayanır.

Son yıllarda kripto para piyasalarında arbitraj oldukça ilgi görmeye başladı. Bunun temel nedeni, kripto para piyasalarının diğer finansal piyasalara göre çok daha dalgalı bir yapıya sahip olmasıdır. Bu durum, kripto varlık fiyatlarının belirli bir zaman aralığında önemli değişiklikler göstermesine yol açar. Ayrıca kripto paraların 7/24 küresel borsalarda işlem görüyor olması, arbitraj fırsatlarının sayısını artırarak yatırımcıların kârlı işlemler yapma ihtimalini yükseltir.

Arbitrajın Avantajları ve Dezavantajları

Arbitrajın avantajları

• Düşük riskli kazanç potansiyeli: Arbitraj, diğer yatırım stratejilerine kıyasla daha düşük risk içerir; fiyat farkları kısa sürelidir ve piyasa dengesizliklerinden yararlanılır.
• Yüksek likidite olanakları: Özellikle kripto para piyasalarında, sürekli işlem gören varlıklar sayesinde arbitraj fırsatları sıkça ortaya çıkar.
• 7/24 piyasa erişimi: Kripto paralar 7/24 işlem gördüğü için her an arbitraj fırsatı doğabilir.
• Piyasalar arasında rekabetçi fiyatlar: Farklı borsalardaki fiyat farklılıkları, rekabetçi bir ortam yaratarak yatırımcıların kazanç sağlamasına olanak tanır.
• Çeşitli strateji imkanları: Borsalar arası, üçlü, merkeziyetsiz ve istatistiki arbitraj gibi farklı yöntemler, yatırımcıların strateji çeşitliliğinden yararlanmalarına olanak verir.

Arbitrajın dezavantajları

• İşlem ücretleri: Borsalar arasındaki transfer ve işlem ücretleri, arbitraj kârını azaltabilir; dikkatli hesaplanmalıdır.
• Transfer süresi ve gecikmeler: Kripto paraların borsalar arası transferi sırasında oluşabilecek gecikmeler, fiyat avantajını kaybetme riskini artırır.
• Likidite sorunları: Her borsada yeterli alım-satım hacmi bulunmayabilir, bu da arbitraj işlemlerinin tamamlanmasını zorlaştırabilir.
• Yasal ve vergisel riskler: Bazı ülkelerde, arbitraj işlemlerine yönelik vergi veya düzenlemeler olabilir; bu durum yatırımcılar için ek bir maliyet veya yükümlülük doğurabilir.
• Borsa güvenlik riskleri: Özellikle kripto para borsalarında güvenlik açıkları veya siber saldırılar, yatırımcının varlıklarını riske atabilir.
• Bot kullanımı rekabeti: Yüksek frekanslı işlem botları arbitraj fırsatlarını çok hızlı değerlendirir; manuel işlemlerle rekabet zorlaşabilir.

Arbitraj nasıl yapılır?

Arbitraj yapmak için, yatırımcılar aynı varlığın farklı piyasalardaki fiyatlarını izler ve düşük fiyatlı bir piyasadan satın alarak, aynı varlığı yüksek fiyatlı bir piyasada satar. Bu işlemler hızlı hareket gerektirir, çünkü fiyat farklılıkları kısa sürede kapanabilir. Kripto para arbitrajında örneğin, bir borsada düşük fiyattan Bitcoin (BTC) alıp, başka bir borsada yüksek fiyattan satarak kâr elde edilebilir. Ancak, işlem ücretleri, transfer süresi ve likidite gibi faktörler dikkate alınmalıdır; aksi halde kâr miktarı azalabilir veya kaybolabilir.

Arbitraj türleri nelerdir?

Geleneksel finans piyasalarında arbitraj genelde üç ana başlık altında incelenir:

• Döviz arbitrajı,
• Çapraz kur arbitrajı,
• Üçgen arbitraj.

Döviz Arbitrajı

İki farklı döviz piyasasındaki kur farklılığından yararlanmaya dayanan döviz arbitrajı, piyasadaki oynaklığın arttığı dönemlerde tercih edilen bir arbitraj türüdür.

Çapraz Kur Arbitrajı

İkinci arbitraj türünü temsil eden çapraz kur arbitrajı, genelde üç farklı dövizi içeren bir arbitraj mantığına dayanır. Çapraz kur farklarından yararlanmaya dayanan bu model, genellikle daha karmaşık yapısı vardır ve daha dikkatli bir hesaplama gerektir. Çapraz kur arbitrajında en az üç işlem yapmak gerekir.

Üçgen Arbitraj (Triangular Arbitraj)

Bu yöntemde yine üç döviz kuru devreye girer. İki döviz kuru arasında, üçüncü bir döviz cinsine göre belirli bir dengenin sağlanması gerekir. Bu dengenin sağlanmadığı durumlar, arbitraj için uygun bir kazanç fırsatı yaratır.

Kripto paralarda arbitraj türleri

Kripto para piyasasında ise geleneksel finans piyasalarına kıyasla dört farklı arbitraj türü bulunmaktadır:

• Borsalar arası arbitraj,
• Üçlü arbitraj,
• Markeziyetsiz arbitraj,
• İstatistiki arbitraj.

Borsalar arası arbitraj

Kripto para piyasasındaki en popüler arbitraj türü olan borsalar arası arbitraj, aynı kripto para biriminin iki farklı borsadaki fiyat farkından yararlanılan en bilinen yöntemdir. Örneğin, bir kripto para birimi bir borsada daha düşük, diğerinde daha yüksek fiyatla işlem görüyorsa, yatırımcı düşük fiyatlı borsadan alıp, yüksek fiyatlı borsada satarak kâr elde edebilir. İşlem basittir, ancak başarılı olmak için hızlı hareket edilmesi ve işlem ücretlerinin dikkate alınması gerekir. Bu arbitraj modeli, piyasalar arasındaki fiyat farklarını anlık olarak değerlendirir.

Bitfinex ve Binance arasındaki BTC/USD fiyat farkının %1 olduğunu varsayalım. Bitfinex’te BTC fiyatı 40,000 dolar, Binance’te ise 40,400 dolar. 1 BTC satın almak için 40,000 dolar harcandığında ve Binance’te 40,400 dolara satıldığında:

• Kâr: 40,400 – 40,000 = 400 dolar.
• İşlem ücretleri göz önüne alındığında net kâr, işlem başına %0.2 işlem ücreti ile: Satış kârı = 400 – (40 + 40) = 320 dolar.

Üçlü (Triangular) arbitraj

Üçlü arbitraj, tek bir borsa içinde üç veya daha fazla kripto para birimi arasında yapılan işlemlerle kâr sağlamayı amaçlar. Bu yöntemde, bir yatırımcı döngüsel olarak bir varlık alıp satar.

Örneğin, Bitcoin (BTC) ile Ethereum (ETH) alır, ardından ETH ile Ripple (XRP) alır ve son olarak XRP’yi BTC’ye geri çevirir. İşlemler BTC/ETH, ETH/XRP ve XRP/BTC döviz çiftlerinde gerçekleştirilir. İşler yolunda giderse trader daha kolay bir yolla kâr eder. Bu modelin avantajı, işlemlerin tek bir borsada yapılarak transfer sürecinden kaynaklanan gecikme veya ek maliyetlerin önlenmesidir.

Merkeziyetsiz arbitraj

Merkeziyetsiz arbitraj, merkeziyetsiz borsalarda (DEX) veya otomatik piyasa yapıcılar (AMM) üzerinde kripto paralar arasındaki fiyat farklarının değerlendirilmesine dayanır. DEX’lerde arbitraj, merkezi borsalardaki fiyat farklarından yararlanarak yapılır.

Örneğin, Ethereum tabanlı bir merkeziyetsiz borsadaki bir token fiyatı, merkezi bir borsadaki fiyatından daha düşükse, yatırımcı merkeziyetsiz borsadan düşük fiyata alıp merkezi borsada yüksek fiyata satabilir. Akıllı sözleşmelere dayanan DEX’ler hızlı işlem yapılmasını sağladığından, arbitraj için ideal fırsatlar sunar.

İstatistiki arbitraj

İstatistiki arbitraj modeli, genellikle büyük ölçekli veriler ve otomatik işlem algoritmaları kullanılarak yapılan yüksek frekanslı işlemlere dayanır. Yüksek frekanslı işlem (HFT) botları, piyasadaki fiyat farklılıklarını milisaniyeler içinde algılayarak çok sayıda işlem gerçekleştirir. Bu modelde, kripto varlıkların geçmiş verileri analiz edilir ve fiyat farklılıklarının kısa süreli olacağını öngören algoritmalar kullanılır. Yüksek miktarda işlem hacmi ile daha küçük kârlar elde edilmeye çalışılır; küçük farklar, toplamda önemli bir kazanca dönüşebilir. İstatistiki arbitrajda hız ve veri analizi başarının anahtarıdır.

Yazar Hasan Hüseyin Lif hakkında :

Ekonomi, blockchain ve kripto para alanlarında uzmanlaşmış bir yazar olarak, dijital finans dünyasındaki yenilikleri yakından takip etmekteyim. Üç yılı aşkın bir süredir KoinFinans bünyesinde kripto para piyasasına ilişkin güncel haberler, analizler ve sektörel gelişmeler üzerine içerikler üretmekteyim. Blockchain teknolojisinin ekonomik yapılar üzerindeki etkilerini, DeFi, NFT'ler ve merkez bankası dijital paraları gibi yenilikçi alanları kapsayan derinlemesine analizler sunarak sektördeki dönüşümleri değerlendirmekteyim. Kripto ekonomisinin geleceğine yönelik öngörülerimle, okuyuculara bilgi aktarımını amaçlamakta ve sektöre katkı sağlamaktayım.